GENÇ HAYAT DERGİSİ - SAYI: 25 (HAZİRAN 2020)

2 Kervan Yolda Düzelİr mİ? Hiç kervana katıldınız mı? Ekseriniz “hayır” cevabını verdi bile. O yüzden, klişe haline gelmiş; “Kervan yolda düzelir.” atasözünü artık tashih etmek lazım. İlk önce gözümüzde bir kervan canlandıralım. Günümüz tabiriyle kervan, bir ekip işidir. Manasını verelim; kafile, katar, bir heyetle giden yolcular takımı, demektir. Evvela kervanın bir adı, maksadı olur. Misal, ticaret kervanı, yük kervanı, dert kervanı, ilim kervanı gibi. İkincisi, kervanı düzenleyen, yani kervancıbaşı olur. Kervandan tamamen o sorumludur. Yani, nerede mola verilecek, hangi yoldan gidilecek, mütekâşif/iz sürücü tutmak mı icap eder, hep o karar verecektir. Onun için, “Falancanın kervanı yola çıktı ya da kervanında bozgun çıktı.” denilir. Üçüncüsü, kervan yolda düzelmez, dizilir? Çünkü, başta iyi dizilirse sonrasında düzeltmeye ihtiyaç olmaz. Nasıl mı? Kısaca, bir kervan üzerinden anlatalım. Eskiden yaz sonunda unluk buğdaylar ayrılır, kışlık un için değirmene gidilirdi. Tabii değirmen uzakta. Öncesinde haber salınır. Falan gün un kervanı yola çıkacak. Yörede kim varsa buğdayını hazır eder, devesine, atına, eşeğine yükler. O yerin meydanına varılır, herkes orada buluşur, kervan öyle yola çıkar. Burada kafayı karıştıran yer, “yolda düzelir” ibaresidir. Onun da sebebi şu: Yol üzerinde, un kervanına katılmak isteyenler çıkabiliyordu. Çünkü, kervanbaşı yolu biliyor, az çok güvenliği sağlıyor, kervanda gidecekleri önceden seçiyordu. Bu sebeple az da olsa kervana katılmalar oluyordu. Nakliyat vasıtası ise ekseriyetle develerden seçilirdi. Çünkü deve daha fazla yük alıyor, susuzluğa dayanabiliyordu. Çöllerde ise durum daha farklıydı. Deve yoksa kervan da yoktu. Zira deve, kum tepelerinin yerleri değişse bile gittiği yeri hafızasında tutabiliyordu. Çölün en önemli özelliği şudur: Her yer, her yere benzer. Yani deniz gibi düşünün. Denizde dalgalar yer değiştirse de sonuçta sudur, çölde de tepeler yer değiştirse de her yer kumdur. Bu benzerlik, insanı olduğu yerde dönme veya kaybolma fikrine götürür. İngilizler, Avustralya Kıtası’na yerleşmeye başladıklarında, kıtanın içlerine tren yolu yapmak isterler. Ancak çöl iklimi hakim olduğu için, yolu bulmak niyetiyle kıta dışından develer getirilir. Böylece develer, kumlar değişse bile değişmeyen yolda ilerledikleri için tren yolu öyle yapılabilir. Ancak bugünlerde develer fazla çoğaldığı için katledilme tehlikesi yaşıyor. Anlaşılan o ki kervan yolda düzeltilmiyor, kervan en başta yolda diziliyor. Klişenin çözümü Kervan yolda dizilir. Mektep Bu kelimenin aslı, “yazmak” tan gelir. Yazıhane, yazı odası demektir. Türkçeye geçerken, “medrese” ders verilen yer, manasını kazanır. Hoş, sonra ikisini de yabana atan Fransızca “ekol”dan geldiği öne sürülen okul kelimesi, yerini almıştır.